Giới thiệu chung

Thuật ngữ “wireframe” được nhiều lần xuất hiện, tuy nhiên đôi khi với người mới bạn sẽ thấy nó mơ hồ. Vậy chính xác thì Wireframe là gì? Tại sao nó lại giữ vai trò quan trọng đến vậy và làm thế nào để tạo ra một wireframe hiệu quả? Bài viết này sẽ là một bước giới thiệu vừa đủ, giúp bạn giải đáp thắc mắc nền tảng, từ định nghĩa cơ bản đến vai trò của những người làm việc trực tiếp với wireframe, qua đó cung cấp một hiểu biết đủ để bạn có thể học tập hoặc tìm hiểu sâu thêm về công cụ này nói riêng, hoặc lĩnh vực UI/UX Design nói chung.

1. Wireframe là gì? Giải mã “bản thiết kế xương”

Hiểu một cách đơn giản nhất, Wireframe là một bản phác thảo cấu trúc ở mức độ cơ bản, giống như một “bộ xương” hay “bản vẽ kiến trúc” của một trang thiết kế hoặc một màn hình. Nó tập trung hoàn toàn vào việc trình bày bố cục, cấu trúc, luồng người dùng và các chức năng chính mà không đi sâu vào các yếu-tố-thiết-kế-đồ-họa-như-màu-sắc,-hình-ảnh-hay-font-chữ.

Hãy tưởng tượng bạn đang xây một ngôi nhà. Trước khi sơn tường, chọn gạch hay trang trí nội thất, kiến trúc sư phải tạo ra một bản vẽ kỹ thuật chi tiết, xác định vị trí các phòng, cửa ra vào, cửa sổ, và hệ thống điện nước. Wireframe cũng có vai trò tương tự trong UI/UX hay Product Design. Nó là một bản phác thảo trực quan, thường được thể hiện bằng các hộp, đường kẻ và văn bản giữ chỗ (placeholder) với tông màu chủ đạo là đen, trắng và xám.

Các thành phần chính được thể hiện trong một wireframe bao gồm:

• Cấu trúc và Bố cục (Layout): Vị trí của các thành phần chính như header (đầu trang), footer (chân trang), thanh điều hướng, cột nội dung (sidebar),…
• Hệ thống phân cấp thông tin (Information Hierarchy): Cách thông tin được sắp xếp và ưu tiên. Đâu là tiêu đề chính, đâu là nội dung phụ, yếu tố nào cần được làm nổi bật để thu hút sự chú ý của người dùng?
• Chức năng (Functionality): Vị trí và sự hiện diện của các yếu tố tương tác như nút bấm (buttons), thanh tìm kiếm, menu thả xuống, các biểu mẫu (forms),…
• Hỗ trợ thiết kế và kiểm tra luồng người dùng (User Flow): Wireframe trong vài trường hợp, sẽ giúp hình dung cách người dùng sẽ di chuyển từ trang này sang trang khác, từ tính năng này đến tính năng khác. Các thông tin này sẽ không hiển thị trên thiết kế nhưng sẽ có thể trải nghiệm bằng cách kết hợp vẽ wireframe với việc đi luồng prototype.

Điều quan trọng cần nhấn mạnh là sự khác biệt giữa Wireframe, Mockup và Prototype:

• Wireframe: Tập trung vào cấu trúc và chức năng (bộ xương).
• Mockup: Thêm lớp “da thịt” vào wireframe với màu sắc, font chữ, hình ảnh thật. Nó cho thấy giao diện sẽ trông như thế nào về mặt thẩm mỹ.
• Prototype: Là một phiên bản có tính tương tác cao, cho phép người dùng nhấp vào các nút, trải nghiệm luồng hoạt động gần giống như sản phẩm thật.

2. Vai trò của Wireframe trong quy trình thiết kế

Bỏ qua giai đoạn wireframe cũng giống như xây nhà không có bản vẽ thiết kế – một quyết định đầy rủi ro và tốn kém. Việc đầu tư thời gian và công sức vào wireframe mang lại những lợi ích chiến lược sau:

• Trực quan hóa cấu trúc và ý tưởng: Wireframe biến ý tưởng về sản phẩm thành một khung bố cụ thể, giúp tất cả các bên liên quan có một cái nhìn tổng quan và rõ ràng về sản phẩm ngay từ giai đoạn đầu.
• Tập trung vào trải nghiệm người dùng (UX): Khi loại bỏ các yếu tố gây nhiễu như màu sắc và đồ họa, đội ngũ có thể tập trung hoàn toàn vào việc xây dựng một cấu trúc logic, quá trình điều hướng người dùng mượt mà và một bố cục tối ưu cho người dùng.
• Tạo nền tảng cho sự hợp tác hiệu quả: Wireframe đóng vai trò là bản phác thảo cấu trúc giúp các designer, lập trình viên, quản lý sản phẩm và khách hàng có thể thảo luận, góp ý và đi đến thống nhất một cách dễ dàng. Mọi người đều nhìn vào một bản vẽ duy nhất, tránh được những hiểu lầm tai hại về sau.
• Tiết kiệm thời gian và chi phí: Việc phát hiện ra các vấn đề về logic, bố cục hay luồng người dùng ở giai đoạn wireframe sẽ dễ dàng và ít tốn kém hơn rất nhiều so với việc phải sửa chữa khi sản phẩm đã được thiết kế chi tiết (mockup) hoặc đã được lập trình (code).
• Thu thập phản hồi sớm: Wireframe là công cụ hoàn hảo để thu thập ý kiến từ các bên liên quan và thậm chí là từ người dùng cuối thông qua các bài kiểm tra khả năng sử dụng (usability testing) sơ bộ. Những phản hồi sớm này là vô giá để định hình sản phẩm đúng hướng.

3. Bí quyết để vẽ Wireframe tốt và những kiến thức cần trang bị

Tạo ra một wireframe là một bước trong việc thiết kế UX sản phẩm. Vậy nên mục tiêu lớn của sản phẩm này chính là một thiết kế hiệu quả để sản phẩm trở nên tốt hơn. Song song đó thì việc vẽ cũng cần một số quy tắc để giúp người tiếp nhận nó cảm thấy dễ hiểu và dễ triển khai các bước tiếp theo. Để có một wireframe vừa dễ hiểu vừa tốt cho sản phẩm sau này, người thiết kế cần tuân thủ các nguyên tắc và trang bị những kiến thức nền tảng.

Các bước để tạo một Wireframe hiệu quả

1. UX Research: Đây là một quá trình diễn ra trước khi bắt đầu vào vẽ wireframe, có thể bạn là người làm hoặc ai đó, bộ phận nào đó làm xong và đưa kết quả cho bạn. Bạn cần hiểu rõ mục tiêu của sản phẩm là gì, đối tượng người dùng mục tiêu là ai và họ có nhu cầu, hành vi như thế nào.
2. Phác thảo luồng người dùng (User Flow): Trước khi vẽ từng màn hình, hãy vạch ra hành trình mà người dùng sẽ đi qua để hoàn thành một tác vụ cụ thể. Ví dụ: từ trang chủ -> trang danh mục sản phẩm -> trang chi tiết sản phẩm -> giỏ hàng -> thanh toán. Bạn có thể tìm hiểu thêm về khái niệm này ở bài viết về nó.
3. Lựa chọn công cụ và mức độ chi tiết (Fidelity):
   • Low-Fidelity (Độ chi tiết thấp): Có thể vẽ tay nhanh trên giấy hoặc bảng trắng. Đây là cách tuyệt vời để brainstorm ý tưởng một cách nhanh chóng.
   • Mid/High-Fidelity (Độ chi tiết trung bình/cao): Sử dụng các công cụ phần mềm như Balsamiq, Figma, Sketch, Adobe XD. Ở mức độ này, wireframe sẽ rõ ràng hơn về tỷ lệ, khoảng cách và cấu trúc phân cấp thông tin.
4. Xây dựng bố cục và phân cấp thông tin: Sắp xếp các khối nội dung, các chức năng theo mức độ quan trọng. Sử dụng các kích thước và độ đậm nhạt khác nhau của văn bản (dù chỉ là văn bản giả) để thể hiện sự phân cấp.
5. Sử dụng nội dung thực (nếu có thể): Thay vì dùng các văn bản mẫu hoặc nhập bừa, hãy cố gắng điền nội dung thực hoặc gần thực tế nhất có thể. Điều này giúp bạn đánh giá không gian cần thiết và tính hợp lý của bố cục tốt hơn.
6. Chú thích (Annotation): Đừng ngại thêm các ghi chú ngắn gọn để giải thích về một chức năng, một tương tác hoặc một quy tắc nào đó mà bản thân wireframe không thể hiện được.
7. Nhận feedback và chỉnh sửa, lặp lại: Chia sẻ wireframe với đội nhóm và các bên liên quan, thu thập góp ý và đừng ngần ngại chỉnh sửa. Quá trình này được lặp đi lặp lại cho đến khi đạt được sự đồng thuận.

Kiến thức cần thiết để vẽ Wireframe tốt

• Kiến trúc thông tin (Information Architecture – IA): Hiểu cách tổ chức, cấu trúc và dán nhãn nội dung một cách hiệu quả và bền vững.
• Nguyên tắc thiết kế trải nghiệm người dùng (UX Principles): Nắm vững các quy luật về tâm lý học người dùng, các mô hình tương tác và cách tạo ra một sản phẩm dễ sử dụng.
• Nghiên cứu người dùng (User Research): Khả năng phân tích và đồng cảm với người dùng để hiểu rõ nhu cầu của họ.
• Tư duy hệ thống: Nhìn nhận sản phẩm như một tổng thể, hiểu được sự kết nối và ảnh hưởng lẫn nhau giữa các màn hình và tính năng.

4. Ai sẽ làm việc cùng Wireframe?

Wireframe là tài sản chung của cả một đội ngũ phát triển sản phẩm. Mỗi vai trò sẽ tương tác và khai thác wireframe theo những cách khác nhau, tạo nên một quy trình hợp tác liền mạch.

• UI/UX Designer (Nhà thiết kế giao diện/trải nghiệm người dùng): Đây là người chịu trách nhiệm chính trong việc tạo ra wireframe. Họ sử dụng nó để chuyển hóa kết quả nghiên cứu thành một cấu trúc hữu hình và làm nền tảng cho các bước thiết kế tiếp theo.
• Product Manager (Quản lý sản phẩm): Sử dụng wireframe để đảm bảo rằng các tính năng và luồng hoạt động của sản phẩm đáp ứng đúng yêu cầu kinh doanh và mục tiêu đã đề ra. Họ là cầu nối giữa đội ngũ kỹ thuật và các bên liên quan (stakeholders).
• Developer (Lập trình viên): Xem xét wireframe để hiểu rõ về cấu trúc kỹ thuật cần xây dựng, các chức năng cần lập trình và ước tính khối lượng công việc. Việc tham gia sớm vào giai đoạn wireframe giúp họ phát hiện các rủi ro kỹ thuật tiềm ẩn.
• Content Strategist/Copywriter (Chiến lược gia nội dung/Người viết nội dung): Dựa vào wireframe để lên kế hoạch và xây dựng nội dung cho từng trang, đảm bảo thông điệp được truyền tải một cách phù hợp và hiệu quả trong không gian đã được định sẵn.
• Business Analyst (Chuyên viên phân tích nghiệp vụ): Dùng wireframe để xác thực rằng các yêu cầu nghiệp vụ đã được thể hiện đúng và đầy đủ trên giao diện. Đôi khi BA có thể không cần phải vẽ wireframe quá chi tiết và thủ công mà có thể sử dụng các plugin để hỗ trợ như cái này: Ink wireframe
• Khách hàng và các bên liên quan (Clients & Stakeholders): Wireframe giúp họ hình dung rõ ràng về sản phẩm mà không bị chi phối bởi yếu tố thẩm mỹ, từ đó đưa ra những phản hồi mang tính chiến lược và cấu trúc ngay từ đầu.

Kết luận

Wireframe không chỉ là một bước trong quy trình thiết kế, nó là nền móng vững chắc quyết định sự thành công của một dự án web hay ứng dụng. Bằng cách định hình cấu trúc, tối ưu hóa trải nghiệm người dùng và hỗ trợ teamwork, wireframe giúp các đội ngũ xây dựng nên những sản phẩm không chỉ đẹp về mặt hình thức mà còn mạnh mẽ, logic và thân thiện từ bên trong khung xương.

Hiểu rõ “Wireframe là gì” và áp dụng nó một cách hiệu quả chính là chìa khóa để tiết kiệm nguồn lực, giảm thiểu rủi ro và cuối cùng là tạo ra những sản phẩm kỹ thuật số chinh phục được người dùng. Học để tạo ra wireframe tốt không? đó là một phần của UX Design và nó có ở đây